Dolar kontra waluty BRICS

Równoległe korytarze finansowe zamiast natychmiastowej zmiany hegemonii. Co mówią najnowsze dane o rezerwach, płatnościach i infrastrukturze oraz gdzie realnie rośnie „użyteczna nisza” BRICS.

Najnowsze dane Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Rozrachunków Międzynarodowych pokazują, że USD utrzymuje dominację w rezerwach i transakcjach walutowych, podczas gdy BRICS rozwija alternatywne szyny rozliczeń (CIPS) oraz rozliczenia w walutach lokalnych. Na razie w skalach niszowych, ale rosnących. Efektem tego jest wolniejsza erozja przewagi USD, szybsza fragmentacja standardów i wyższe koszty zgodności dla firm transgranicznych.

BRICS to grupa wschodzących gospodarek, pierwotnie składająca się z Brazylii, Rosji, Indii, Chin i RSA (RPA), które współpracują w celu wzmocnienia swojej pozycji politycznej i gospodarczej na świecie.

SYGNAŁ

Oś sporu przesuwa się z waluty rezerw na infrastrukturę płatniczą: firmy i państwa budują wielokanałowe korytarze rozliczeń, by zyskać opcje wobec sankcji i przerw w płatnościach, co zwiększa złożoność finansów, rozprasza płynność i podbija koszty zgodności.

Kontekst

Globalny system finansowy pozostaje silnie osadzony wokół dolara, ale rośnie zainteresowanie alternatywami, w tym walutami krajów BRICS oraz infrastrukturą płatniczą rozwijaną poza strefą dolara. Systemy takie jak chiński CIPS (chiński system płatności, stworzony do rozliczania płatności transgranicznych, wykorzystujących walutę chińską) zyskują na znaczeniu wraz z rozwojem handlu rozliczanego w walutach lokalnych oraz rosnącą potrzebą odporności na ryzyko sankcyjne i przerwy w łańcuchach płatności. Mimo to, kluczowe funkcje rynku (płynność, wycena aktywów, zabezpieczenia oraz instrumenty pochodne) wciąż są najmocniej zakorzenione w ekosystemie dolara.

Dla Polski i Unii Europejskiej oznacza to środowisko większej fragmentacji płatniczej i regulacyjnej. Z jednej strony pojawiają się możliwości dywersyfikacji kanałów rozliczeń, pogłębiania relacji handlowych z rynkami wschodzącymi oraz redukcji jednostronnych zależności. Z drugiej strony rosną koszty zgodności, złożoność operacyjna i ryzyko kursowe, a także wyzwania w zakresie zarządzania płynnością i ryzykiem prawnym.

Analiza

Dominacja dolara a rosnące alternatywy

Globalny system finansowy pozostaje scentralizowany wokół dolara, choć alternatywy, w tym waluty BRICS i nowe systemy płatnicze, zyskują na znaczeniu.

Płynność, wycena aktywów i instrumenty zabezpieczające są najsilniej zakorzenione w ekosystemie dolara, ale rosną motywacje geopolityczne i handlowe do dywersyfikacji rozliczeń.

Zmiany są stopniowe i sektorowo nierównomierne. Dominujące standardy rynkowe nie znikają, lecz mogą ulegać obejściom i lokalnym modyfikacjom.

CIPS i alternatywne szlaki rozliczeń

Systemy płatnicze poza strefą dolara rozwijają się jako uzupełnienie, a nie pełny substytut, globalnych sieci rozliczeniowych.

Wymogi zgodności, interoperacyjność i potrzeby skali sprawiają, że nowe sieci funkcjonują równolegle z dotychczasową infrastrukturą, szczególnie w handlu z wybranymi partnerami.

Przewagą alternatywnych szlaków bywa odporność na zakłócenia i elastyczność sankcyjna, ale kosztem złożoności operacyjnej.

Fragmentacja walutowa a koszty operacyjne

Wielowalutowe rozliczenia zwiększają złożoność procesów finansowych i ryzyko kursowe.

Konieczność utrzymywania wielokanałowej płynności, dodatkowych zabezpieczeń oraz dostosowania procedur KYC/AML/CFT (Poznaj Swojego Klienta / Przeciwdziałanie praniu pieniędzy/ Przeciwdziałanie finansowaniu terroryzmu) pod wiele reżimów prawnych podnosi próg operacyjny.

Automatyzacja i standaryzacja danych mogą ograniczać koszty, lecz wymagają inwestycji w systemy i kompetencje.

Implikacje dla Polski i UE – szanse

Dywersyfikacja kanałów rozliczeń może wzmacniać pozycję negocjacyjną oraz sprzyjać ekspansji na rynki wschodzące.

Dostęp do alternatywnych systemów i walut pozwala elastyczniej kształtować warunki handlowe oraz ograniczać jednostronne zależności.

Kluczem jest selektywna adopcja, ukierunkowana na sektory i szlaki, gdzie korzyści przewyższają koszty integracji.

Implikacje i ryzyka

Rosnące rozproszenie infrastruktury zwiększa podatność na błędy, opóźnienia i rozbieżności regulacyjne.

Równoległe standardy rozliczeń, różne przepisy sankcyjne i różnice w ochronie danych komplikują zgodność i audytowalność.

Niezbędne są mechanizmy ciągłego monitoringu zmian prawnych oraz mapowanie przepływów pod kątem ryzyka.

Polityka i regulacje w UE

Wzmocnienie europejskiej infrastruktury płatniczej oraz interoperacyjności ma kluczowe znaczenie dla odporności i konkurencyjności.

Silniejsze standardy rozliczeń w euro, rozwój paneuropejskich systemów natychmiastowych płatności i harmonizacja przepisów ograniczają ryzyko fragmentacji.

Działania powinny być skoordynowane z ramami międzynarodowymi, aby uniknąć barier pozataryfowych dla unijnego eksportu.

Zarządzanie ryzykiem i operacjami (PL/EU)

Potrzebne są scenariusze stresowe i polityki hedgingowe dopasowane do wielowalutowego środowiska.

Zmienność kursów, różne konwencje rynkowe i dostępność instrumentów wymuszają elastyczne ramy limitowe, testy płynności i rewizję umów handlowych.

Warto rozwijać kompetencje treasury (opłaca się inwestować w wiedzę i umiejętności związane z zarządzaniem finansami), centralizować zarządzanie gotówką i wdrażać narzędzia do konsolidacji danych z wielu systemów.

Technologia i automatyzacja

Digitalizacja łańcuchów płatności i integracja systemów ERP/TMS z wieloma sieciami rozliczeniowymi zmniejszają tarcie operacyjne.

Przepływy danych w czasie zbliżonym do rzeczywistego, reguły zgodności kodowane w procesach i standaryzacja komunikatów podnoszą przejrzystość i kontrolę.

Należy uwzględniać cyberbezpieczeństwo i odporność łańcucha dostaw technologicznego, w tym zależności od dostawców zewnętrznych.

Strategia wdrożenia: priorytety na teraz

Skupienie na interoperacyjności, zgodności i selektywnej dywersyfikacji przyniesie najszybszy efekt.

Minimalizacja zmian w krytycznych procesach, jednocześnie budowa ścieżek alternatywnych, ogranicza ryzyko wdrożeniowe i koszty przejściowe —> ustal mierzalne wskaźniki jakości operacyjnej i zgodności, lecz raportuj postępy bez odwołań do wrażliwych danych handlowych.

Plusy/Szanse

Zwiększenie roli euro, jeśli UE pogłębi unię rynków kapitałowych i rozwinie „bezpieczne aktywo” oraz własne szyny płatnicze à potencjał wzrostu fakturowania w EUR.

Dywersyfikacja operacyjna firm: zdolność do rozliczeń EUR/CNY/INR i lepsze zarządzanie ryzykiem walutowym podnoszą odporność na szoki.

Dla Polski: budowa kompetencji w finansowaniu handlu i rozliczeniach RMB/EUR (przez banki w regionie) dla klientów handlujących z Azją.

Minusy/ Zagrożenia

Fragmentacja rozliczeń podnosi koszty hedgingu i compliance (różne reżimy sankcyjne, standardy AML/KYC), zwiększając ryzyko operacyjne i prawne.

Spadek skuteczności sankcji finansowych osłabia instrumentarium UE/USA wobec Rosji i Iranu.

Wzrost rozliczeń w juanie bez równoległej głębi rynku i przejrzystości to ryzyko zatorów płatniczych oraz nieprzewidywalności kursowej.

Wnioski

Wnioski krótkoterminowe

USD pozostaje bazową walutą finansowania, wyceny i hedgingu, zaś alternatywne szyny rozliczeń funkcjonują głównie w wybranych korytarzach handlowych.

Fragmentacja standardów płatniczych i sankcyjnych (rozpad jednolitego systemu) zwiększa tarcie operacyjne i obciążenia compliance w transakcjach z rynkami wschodzącymi.

„Użyteczna nisza” rozliczeń w walutach lokalnych (sytuacje, w których kraje rezygnują z używania USD w handlu między sobą na rzecz swoich własnych walut) rośnie tam, gdzie liczy się transakcyjność i odporność na zakłócenia, nie pełna globalna płynność.

Organizacje powinny wzmacniać wielokanałowość płatności, testować procedury przełączania i porządkować polityki sankcyjne/KYC/AML/CFT.

Wnioski średnioterminowe

Równoległe korytarze płatnicze (poza strefą dolara) będą się rozszerzać, zwiększając złożoność operacji i zarządzania ryzykiem walutowym.

Rosnące rozliczenia w walutach BRICS pozostaną selektywne sektorowo i geograficznie à pełne zastąpienie dolara nie nastąpi, ale dywersyfikacja się utrwali.

Automatyzacja i standaryzacja danych staną się kluczowe, aby ograniczyć koszty zgodności i zapewnić audytowalność w wielu reżimach prawnych.

Wnioski długoterminowe

Utrzyma się współistnienie dominującej infrastruktury dolarowej i alternatywnych szyn rozliczeniowych à globalny ład będzie bardziej policentryczny (wiele centrów władzy).

Atrakcyjność rozliczeń w euro może wzrosnąć, jeśli zostaną pogłębione europejskie rynki kapitałowe, interoperacyjność i infrastruktura płatnicza.

Przewagę zyskają podmioty z dojrzałymi funkcjami treasury, modułową architekturą płatności i zdolnością do szybkiej adaptacji regulacyjnej.

Implikacje dla Polski

Potrzeba rozwoju kompetencji w finansowaniu handlu i rozliczeniach wielowalutowych (np. EUR/RMB/INR) w bankach i instytucjach płatniczych.

Warto wzmacniać łączność z wieloma sieciami rozliczeniowymi oraz interoperacyjność systemów krajowych z infrastrukturą europejską.

Polityka publiczna: wsparcie standaryzacji danych KYC/AML/CFT, ram sankcyjnych i cyberbezpieczeństwa oraz promowanie edukacji w zakresie zarządzania ryzykiem walutowym.

Monitorowanie ryzyk prawnych przy eksporcie na rynki o alternatywnych standardach płatności à rozwój centrów operacji finansowych obsługujących region.

Implikacje dla UE

Priorytetem jest wzmocnienie infrastruktury płatniczej w euro, harmonizacja reguł i rozwój interoperacyjności, aby ograniczać fragmentację.

Potrzebne spójne, egzekwowalne ramy sankcyjne i nadzorcze, które nie obniżają standardów przejrzystości przy jednoczesnym utrzymaniu kanałów handlu.

Koordynacja z partnerami międzynarodowymi w sprawie standardów komunikatów, screeningu sankcyjnego i wymiany danych, aby ułatwiać audytowalność przepływów.

Dalsze prace nad pogłębieniem rynków kapitałowych i narzędziami wsparcia fakturowania w euro dla eksporterów.

Implikacje dla polskiego biznesu

Treasury (finanse): wdrożenie polityk hedgingowych pod wielowalutowe przepływy, testy scenariuszowe, limity ryzyk i zasady przełączania kanałów płatności.

Operacje: integracja ERP/TMS z co najmniej dwiema niezależnymi szynami rozliczeń, reguły routingu płatności oraz playbooki i runbooki ciągłości działania.

Compliance: ujednolicone schematy danych KYC/AML/CFT, automatyzacja screeningu sankcyjnego, rejestrowanie decyzji zgodnościowych i ścieżek audytowych.

Kontrakty: klauzule walutowe, warunki rozliczeń i siły wyższej dostosowane do ryzyk jurysdykcyjnych oraz weryfikacja warunków płatności i zabezpieczeń.

Kompetencje: szkolenia zespołów sprzedaży, zakupów i finansów w rozliczeniach alternatywnych i praktykach trade finance (finansowania handlu).

UWAGA: Wobec powyższego nie powinno dziwić, że współczesny biznes to już nie tylko produkcja i sprzedaż wsparte marketingiem, lecz również spójny system „bezpieczeństwa biznesu”. Standardem stają się: biznesowa analityka wywiadowcza (z rytmem briefów, alertów i scenariuszy), zintegrowany system wczesnego ostrzegania, nowoczesne zarządzanie ryzykiem, kryzysem i ciągłością działania, wielojurysdykcyjny compliance, modularna architektura płatności oraz governance informacji. Krótko mówiąc: przewagę budują dziś organizacje, które łączą operacje z wywiadem i bezpieczeństwem w jeden, mierzalny ekosystem decyzji.

Implikacje dla „kieszeni” przeciętnego Kowalskiego

Ceny dóbr importowanych mogą być bardziej zmienne z uwagi na kursy i koszty rozliczeń. Z tego powodu rośnie znaczenie porównywania ofert i promocji.

Potencjalne wahania kursowe mogą wpływać na raty kredytów z elementem walutowym oraz ceny usług zagranicznych (np. turystyka, e-commerce).

Systemy płatnicze mogą oferować nowe opcje rozliczeń transgranicznych. Warto zwracać uwagę na opłaty, kursy przeliczeniowe i bezpieczeństwo transakcji.

Stabilność oszczędności zależy bardziej od dywersyfikacji i jakości produktów finansowych niż od krótkotrwałych wahań kursów. Dlatego też istotna jest ostrożność wobec „egzotycznych” instrumentów.

Podsumowanie

Dolar traci siłę, ale nie znika.

Obecnie nie obserwujemy dramatycznego upadku dolara amerykańskiego (USD), który wciąż pozostaje najważniejszą walutą świata. Jednak jego dotychczasowa, niekwestionowana dominacja powoli słabnie. Proces ten jest napędzany przez kilka wschodzących potęg gospodarczych, z których najważniejsza to grupa BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i RPA). Kraje te dążą do zmniejszenia swojej zależności od amerykańskiego systemu finansowego i reguł przez niego narzucanych.

Budowa równoległej infrastruktury

W tym celu kraje BRICS aktywnie budują własną, równoległą infrastrukturę finansową. Oznacza to tworzenie alternatywnych mechanizmów płatności i instytucji, które pozwalają im na handel ze sobą i z innymi partnerami bez konieczności używania dolara amerykańskiego jako pośrednika. Jest to proces, który prowadzi do powolnej erozji udziałów USD w światowym handlu i rezerwach banków centralnych.

Fragmentacja reguł i nowe koszty

Konsekwencją tego jest narastająca fragmentacja reguł w globalnym systemie finansowym. Zamiast jednego, spójnego zbioru zasad ustalanego przez Zachód, pojawiają się nowe wymagania regulacyjne w handlu z państwami wschodzącymi. Dla firm oznacza to wyższe koszty i większą biurokrację (koszty zgodności), ponieważ muszą dostosować się do wielu różnych systemów bankowych i przepisów.

Priorytet dla transakcyjności kosztem płynności

W rezultacie pojawia się “użyteczna nisza” dla rozliczeń w walutach lokalnych (jak juan czy rupia). W handlu między dwoma krajami BRICS często stają się one wygodniejsze i tańsze niż użycie dolara. W takich przypadkach bardziej liczy się szybkość i bezpośredniość transakcji (transakcyjność) niż globalna łatwość wymiany waluty (płynność). Ostatecznie dolar pozostaje kluczowy w transakcjach globalnych, ale nowe szlaki handlowe coraz częściej pozwalają go pominąć.